Predloženim zakonskim rješenjem preciznije se definišu cilj i primjena Zakona, kao i pitanja u vezi s mjernim jedinicama, republičkim etalonima, pretpakovanim proizvodima i mjernim bocama. Također, ovim zakonom preuzimaju se pojmovi i definicije Međunarodnog rječnika termina u zakonskoj metrologiji, kao i pojmovi i definicije Međunarodnog rječnika osnovnih i opštih termina u metrologiji. U skladu s tim, a s ciljem daljeg unapređenja metrologije, prilikom izrade ovog zakona uzeti su u obzir elementi međunarodnih dokumenata Međunarodne organizacije za zakonsku metrologiju (International Organization of Legal Metrology – OIML D1, OIML D2, OIML D9 i OIML D16).

Članom 1. određuje se sistem zakonske metrologije u RS, upotreba mjernih jedinica, etalona i referentnih materijala, stavljanje na tržište i upotreba mjerila, ocjenjivanje usaglašenosti mjerila s propisanim zahtjevima, imenovanje tijela za ocjenjivanje usaglašenosti mjerila, verifikacija mjerila, ovlaštenje tijela za verifikaciju mjerila, pretpakovani proizvodi, međunarodna saradnja, važenje stranih znakova i dokumenata, nadzor, kao i druga pitanja od značaja za metrologiju.

Član 2. Prijedloga određuje da je cilj zakona da: 

• obezbijedi upotrebu mjernih jedinica usklađenih s Međunarodnim sistemom jedinica

• upotrebu tačnih mjerila usaglašenih s međunarodno utvrđenim zahtjevima

• jedinstveno mjerenje u RS i uspostavljanje povjerenja u rezultate mjerenja provedenih radi zaštite potrošača, života i zdravlja ljudi i životinja 

• zaštite životne sredine, opšte bezbjednosti i zaštite prirodnih resursa

• sljedivost republičkih etalona do međunarodnih etalona ili nacionalnih etalona drugih država

• slobodnu trgovinu i da spriječi nepotrebne prepreke u trgovini 

• podršku i razvoj odgovarajuće metrološke infrastrukture koja obezbjeđuje sljedivost mjernih rezultata

• usmjeravanje i finansiranje metroloških istraživačkih i razvojnih aktivnosti i brzo, tačno i lako razumljivo saopštavanje i 

• prenošenje informacija o metrološkim pitanjima.

Član 3. definiše primjenu zakona na mjerila koja se upotrebljavaju u oblastima i postupcima:

• zaštite zdravlja i života ljudi i životinja

• zaštite životne sredine i prirodnih resursa

• opšte bezbjednosti

• kontrole i bezbjednosti saobraćaja

• prometa roba i usluga i zaštite potrošača

• provjere pretpakovanih proizvoda i boca kao mjernih posuda

• postupaka pred pravosudnim i upravnim organima.

Član 4. propisuje načelo javnosti, prema kojem su rezultati mjerenja koja se vrše na zahtjev ili za potrebe državnih organa u javnom interesu, naročito u oblasti zaštite zdravlja i opće bezbjednosti, kao i zaštite životne sredine, dostupni javnosti u skladu s propisima.

Članom 5. propisuje se značenje pojmova koji se koriste za potrebe ovog zakona, a koje možete naći u potpunom tekstu zakona u sekciji “Preuzmite tekst zakona”.

Član 6. propisuje obaveznu primjenu mjernih jedinica na način kako je to utvrđeno u Međunarodnom sistemu mjernih jedinica i propisuje da je Vlada RS nadležna da donese uredbu kojom se propisuju mjerne jedinice, njihovi nazivi, oznake, kao i način njihove upotrebe.

Član 7. reguliše kako se određuju mjerila zakonske metrologije i njihova verifikacija. Istovremeno se utvrđuje obaveza direktora Republičkog zavoda za standardizaciju i metrologiju (dalje: Zavod) da donese pravilnik kojim se propisuju vrste mjerila zakonske metrologije za koja je obavezna verifikacija, kao i periode njihove verifikacije.

Član 8. propisuje da se za verifikaciju mjerila upotrebljavaju kalibrisani etaloni i da ovu vrstu poslova mogu obavljati Zavod, akreditovane kalibracione laboratorije i državni metrološki instituti država potpisnica odgovarajućeg sporazuma o međunarodnom priznavanju državnih etalona, kalibracija i certifikata o mjerenjima.

Članovima 9. i 10. propisuje se upotreba te nosioci republičkih etalona u RS. Ovim odredbama predlaže se da Zavod razvija, ostvaruje, proglašava, čuva, održava i usavršava republičke etalone i obezbjeđuje njihovu sljedivost do međunarodnog nivoa. Također, republički etaloni moraju biti sljedivi do odgovarajuće reference, odnosno međunarodnih etalona ili državnih etalona drugih država s odgovarajućim metrološkim karakteristikama. Pored toga, daje se pravo Zavodu da za nosioca republičkog etalona imenuje i drugi republički organ uprave ili pravno lice, ako ispunjavaju propisane uslove. U skladu s tim, ovim članovima propisuje se i pravni osnov za direktora Zavoda za donošenje podzakonskog akta kojim će se urediti pitanja od značaja za priznavanje i upotrebu republičkih etalona.

Članom 11. utvrđuje se da su subjekti zakonske metrologije Republički zavod za standardizaciju i metrologiju sa sjedištem u Banjoj Luci, ministarstvo nadležno za poslove metrologije, imenovana i ovlaštena tijela, obrazovane laboratorije i drugi subjekti, koji u okviru svoje nadležnosti podstiču razvoj metrološkog sistema.

Članovima 12. i 13. definišu se nadležnosti Zavoda i poslovi koje obavlja resorno ministarstvo.

Članom 14. propisuju se zahtjevi za privredne subjekte koji stavljaju mjerilo na tržište ili upotrebu. Cilj propisivanja ovih zahtjeva jeste obezbjeđivanje upotrebe provjerenih i bezbjednih mjerila radi zaštite potrošača i javnog interesa. Ujedno, ovim članom daje se ovlaštenje direktoru Zavoda da, ovisno od potrebe iskazane u praksi, za pojedinačna mjerila donese podzakonske akte, kojima će se detaljnije urediti postupci ocjenjivanja usaglašenosti i drugi zahtjevi za određeno mjerilo.

Član 15. određuje da ocjenjivanje usaglašenosti mjerila u RS vrše Zavod i imenovana tijela, dok se postupak ocjenjivanja usaglašenosti pokreće na zahtjev proizvođača, njegovog zastupnika ili uvoznika.

Članom 16. uređuje se postupak ispitivanja tipa mjerila, kao jedan od postupaka ocjenjivanja usaglašenosti mjerila. Ovaj postupak provodi Zavod u slučaju ako privredni subjekt planira da plasira mjerilo na tržište RS. Poslije okončanog postupka ispitivanja tipa i ako mjerilo ispunjava zahtjeve utvrđene u metrološkom propisu, Zavod donosi rješenje o odobrenju tipa mjerila. U suprotnom, ako mjerilo ne ispunjava propisane zahtjeve, donosi se rješenje kojim se odbija zahtjev za odobrenje tipa mjerila. Predlaže se da takvi upravni akti poslije donošenja stiču svojstvo konačnosti, a da stranka može pravnu zaštitu ostvariti putem tužbe u upravnom sporu. Također, ovim članom utvrđuje se obaveza za direktora Zavoda da donese podzakonski akt kojim će se urediti postupak i način ispitivanja tipa mjerila.

Članovima od 17. do 19. propisuju se uslovi i postupak za imenovanje tijela za ocjenjivanje usaglašenosti mjerila. Tijela koja namjeravaju da obavljaju poslove ocjenjivanja usaglašenosti obavezna su da imaju sjedište ili poslovnu jedinicu u RS i posjeduju akt o akreditaciji, koji se pribavlja kod međunarodno priznatog akreditacionog tijela. Ovim prijedlogom predlaže se da postupak imenovanja tijela za ocjenjivanje usaglašenosti mjerila provodi Zavod. Ovim članovima propisuje se i obaveza za tijelo koje namjerava da obavlja poslove ocjenjivanja usaglašenosti, da prije otpočinjanja poslova pribavi rješenje o imenovanju, čime stiče svojstvo imenovanog tijela. Postupak imenovanja tijela za ocjenjivanje usaglašenosti provodi Zavod, a ako tijelo ispunjava propisane uslove, donosi rješenje o imenovanju, čiji je period važenja tri godine. Pored postupka imenovanja, ovim članovima utvrđuje se i postupak ukidanja rješenja o imenovanju, ako imenovano tijelo prestane da ispunjava propisane uslove za obavljanje poslova ocjenjivanja usaglašenosti mjerila. S tim u vezi, definišu se i situacije kada rješenje o imenovanju prestaje da važi po sili zakona, i to u sljedećim slučajevima:

• prestankom važenja akta o akreditaciji ili

• utvrđivanjem prestanka rada i brisanjem imenovanog tijela iz evidencije organa kod kojeg je registrovano ili

• istekom roka na koji je imenovanje izdato, ako se to imenovanje ne obnovi.

Članom 20. propisuju se subjekti koji mogu provesti verifikaciju mjerila, to jeste ovlaštena tijela i Zavod. Verifikacija mjerila podrazumijeva postupke kojima se utvrđuje da li mjerilo ispunjava propisane metrološke zahtjeve i obuhvata: pregled, žigosanje ili izdavanje certifikata o verifikaciji mjerila. Verifikacija mjerila može biti prva, periodična i vanredna. Ako mjerilo ispunjava propisane metrološke zahtjeve i ako je primjenjivo, vrši se žigosanje mjerila. Žigosanje je obavezan dio postupka verifikacije mjerila, dok izdavanje certifikata o verifikaciji mjerila predstavlja fakultativni element ovog postupka, a zavisi od volje podnosioca zahtjeva za verifikaciju mjerila. Ukoliko podnosilac zahtjeva za verifikaciju mjerila traži izdavanje ovog certifikata, ovlašteno tijelo ili Zavod dužni su da izdaju ovaj certifikat. Ovim članom propisuje se da su ovlašteno tijelo ili Zavod obavezni da donesu rješenje kojim se odbija verifikacija mjerila, ako mjerilo koje je predmet verifikacije ne ispunjava propisane metrološke zahtjeve. Iako ovlašteno tijelo nije organ uprave ili upravna organizacija, a s ciljem zaštite prava podnosioca zahtjeva za verifikaciju, predlaže se da i ovlaštena tijela u postupku verifikacije mjerila primjenjuju odredbe Zakona o opštem upravnom postupku. Također, utvrđuje se obaveza direktora Zavoda da donese podzakonski akt kojim će se urediti uslovi i način verifikacije mjerila, kao i način i rokovi čuvanja dokumentacije u vezi s verifikacijom mjerila.

Članovima od 21. do 23. propisuje se značenje pojmova prva, periodična i vanredna verifikacija, kao i koja su lica obavezna da podnesu mjerilo na ove verifikacije. Definicije ovih pojmova možete naći u potpunom tekstu zakona, koji možete preuzeti na sekciji “Preuzmite tekst zakona”.

Članom 24. propisuje se mogućnost provođenja kontrolnog pregleda mjerila u upotrebi, lica koja mogu pokrenuti ovaj pregled, kao i način plaćanja troškova za ovaj pregled. 

Član 25. definiše šta su verifikacioni žigovi, način njihove upotrebe i da su republički žigovi oni koje upotrebljavaju Zavod i ovlaštena tijela prilikom verifikacije. Također, utvrđuje se obaveza direktora Zavoda da donese podzakonski akt kojim će se propisati vrsta i oblik republičkih žigova koji se upotrebljavaju u postupku verifikacije mjerila.

Članom 26. propisuju se situacije u kojima žig, kojim je verifikovano mjerilo, prestaje da važi. Žig na mjerilu, odnosno certifikat o verifikaciji mjerila, prestaje da važi ako je:

• na mjerilu izvršena prepravka, odnosno popravka koja može uticati na njegove metrološke karakteristike

• mjerilo oštećeno tako da je moglo izgubiti svoje metrološke karakteristike

• žig uništen, uklonjen, promijenjen ili na bilo koji drugi način oštećen

• mjerilo promjenom mjesta ugradnje izgubilo svoje metrološke karakteristike.

To znači da mjerilo čiji je žig prestao da važi nije dozvoljeno upotrebljavati u praksi.

Članovima od 27. do 31. propisuju se uslovi i postupak za ovlaštenje tijela za verifikaciju mjerila. Tijela koja namjeravaju da obavljaju poslove verifikacije mjerila obavezna su da imaju sjedište ili organizacionu jedinicu u RS i posjeduju akt o akreditaciji koji se pribavlja kod međunarodno priznatog akreditacionog tijela. Direktor Zavoda, uz saglasnost ministra, donosi pravilnik kojim se propisuju uslovi, postupak i način davanja ovlaštenja tijelima za verifikaciju mjerila, kao i druga pitanja u vezi s radom ovlaštenih tijela. Također, Vlada može, ako je to u javnom interesu, donijeti uredbu kojom se utvrđuju uslovi i postupak za privremeno ovlaštenje privrednih subjekata koji ne posjeduju akt o akreditaciji. Ovim članovima propisuje se i obaveza za tijelo koje namjerava da obavlja poslove verifikacije mjerila da prije otpočinjanja ovih poslova pribavi rješenje o ovlaštenju, čime stiče svojstvo ovlaštenog tijela. Rješenje o ovlaštenju izdaje se na period važenja do tri godine. Navedenim članovima utvrđuje se i postupak ukidanja rješenja o ovlaštenju, ako ovlašteno tijelo prestane da ispunjava propisane uslove za obavljanje poslova verifikacije mjerila. S tim u vezi, definišu se i situacije kada rješenje o ovlaštenju prestaje da važi po sili zakona. Ovlaštena tijela dužna su da vode evidenciju o izvršenoj verifikaciji mjerila te da obavještavaju Zavod o svim poslovnim promjenama koje mogu biti od uticaja u pogledu uslova za obavljanje poslova verifikacije mjerila.

Članovima od 32. do 35. propisuju se uslovi i postupak za obrazovanje laboratorija koje obavljaju poslove pripreme mjerila za verifikaciju. Ovim članovima propisuje se i obaveza za privredni subjekt koji namjerava da obavlja poslove pripreme mjerila za verifikaciju, da prije otpočinjanja ovih poslova pribavi rješenje o ispunjavanju uslova za pripremu mjerila, čime stiče svojstvo obrazovane laboratorije. Zavod provodi postupak utvrđivanja ispunjenosti uslova za obavljanje poslova pripreme mjerila za verifikaciju, a ako privredni subjekt ispunjava propisane uslove, donosi rješenje o ispunjavanju uslova za pripremu mjerila za verifikaciju. Također predlaže se da obrazovane laboratorije mogu obavljati poslove pripreme mjerila za verifikaciju do 31. decembra 2030. godine. Poslije navedenog datuma u RS obrazovane laboratorije neće obavljati poslove pripreme mjerila za verifikaciju, već će postupak verifikacije obavljati ovlaštena tijela ili u izuzetnim slučajevima Zavod. Obrazovane laboratorije imaju obavezu da do 31. decembra 2030. godine steknu svojstvo ovlaštenih tijela, ukoliko namjeravaju da se i dalje bave poslovima verifikacije mjerila. Za sticanje svojstva ovlaštenog tijela potrebno je navesti da će obrazovane laboratorije imati obavezu da pribave akt o akreditovanju po standardu BAS ISO/IEC 17020, što će od njih zahtijevati izdvajanje značajnih finansijskih sredstava. Ovim članovima utvrđuje se i obaveza za direktora Republičkog zavoda za standardizaciju i metrologiju da donese podzakonski akt kojim će se urediti postupak obrazovanja laboratorija za pripremu mjerila.

Članom 36. definisan je način uvoza komunalnih mjerila i izdavanje potvrde o ispunjavanju metroloških zahtjeva te je prilikom uvoza brojila električne energije, vodomjera, gasomjera, mjerila koja koriguju zapreminu tečnosti, odnosno gasa, korektore i mjerila toplotne energije, uvoznik obavezan kod Zavoda pribaviti potvrdu o ispunjavanju metroloških zahtjeva. Direktor Zavoda, uz saglasnost ministra, donosi pravilnik kojim se propisuju postupak izdavanja, sadržaj i obrazac navedene potvrde, kao i način vođenja evidencije izdatih potvrda.

Članom 37. definisane su obaveze vlasnika, odnosno korisnika mjerila u pogledu korištenja, održavanja, verifikacije i evidencije o održavanju i verifikaciji mjerila u upotrebi.

Članovi 38. i 39. propisuju uslove za stavljanje pretpakovanih proizvoda na tržište i vanredno ispitivanje usaglašenosti pretpakovanih proizvoda. Više informacija o ovim članovima možete naći u potpunom tekstu zakona u sekciji “Preuzmite tekst zakona”.

Član 40. propisuje da etalon zapremine koji se koristi za ispitivanje pretpakovanih proizvoda treba da ispunjava metrološka svojstva koja omogućavaju njegovu upotrebu kao mjerila zapremine i da privredni subjekt može mjernu bocu staviti na tržište ako ispunjava propisane metrološke zahtjeve, a koja je obavezno označena propisanim oznakama i natpisima. Mjerne boce koje su namijenjene za stavljanje na tržište podliježu statističkim provjerama ispunjenosti propisanih metroloških zahtjeva putem uzorkovanja. Također, navedeni član propisuje da direktor Zavoda, uz saglasnost ministra, donosi pravilnik kojim se propisuju metrološki zahtjevi za mjerne boce, dopuštena odstupanja zapremine, kao i natpisi i oznake na bocama kao mjernim posudama.

Članovi 41. i 42. propisuju važenje stranih znakova i dokumenata o usaglašenosti, ako su te isprave izdate na osnovu međunarodnog ugovora. Ova odredba usaglašena je sa Zakonom o tehničkim propisima RS i priznavanjem znakova i dokumenata od direktora Zavoda.

Članovi 43. i 44. definišu način finansiranja Zavoda i naknade za poslove u oblasti zakonske metrologije.

Članovima od 45. do 50. propisuje se nadzor nad primjenom odredbi ovog zakona. Upravni nadzor nad provođenjem odredbi ovog zakona i propisa donesenih na osnovu njega vrše Ministarstvo i Zavod. Metrološki nadzor, koji podrazumijeva neposredni inspekcijski pregled nad sprovođenjem ovog zakona i propisa donesenih na osnovu njega, vrše Zavod i tržišna inspekcija.

Od člana 51. do člana 55. propisuju se kaznene odredbe koje se odnose na novčane kazne za privredne subjekte i fizička lica, imenovano i ovlašteno tijelo, obrazovanu laboratoriju i za sprečavanje i ometanje metrološkog nadzora. Novčane kazne, ovisno o vrsti prekršaja koji se uradi, variraju od 1.000 do 5.000 KM.

Članovima od 56. do 59. propisuju se prelazne i završne odredbe koje se odnose na rad obrazovanih laboratorija i istek važenja rješenja o ispunjenosti uslova za pripremu mjerila, i to najkasnije do 31.12.2030. godine. Također propisuje da će se okončati ranije započeti postupci po odredbama Zakona o metrologiji u Republici Srpskoj (Službeni glasnik Republike Srpske, br. 33/16 i 18/20). Dokumenti o odobrenju tipa mjerila, akti o verifikaciji mjerila, žigovi i drugi dokumenti izdati do dana stupanja na snagu ovog zakona ostat će na snazi do isteka roka na koji su izdati. Obaveza Vlade i direktora Zavoda je da u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona donesu podzakonske akte koji će detaljno urediti pojedina pitanja metrologije.

Član 60. propisuje da stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o metrologiji RS (Službeni glasnik RS, br. 33/16 i 18/20).

Član 61. navodi da ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u Službenom glasniku RS.

Fotografija: metrologija.me