Kako se navodi u Nacrtu, uređuju se izbor i imenovanje poslanika Narodne skupštine Republike Srpske i delegata Vijeća naroda Republike Srpske, predsjednika i potpredsjednika Republike Srpske, delegata Doma naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske, odbornika skupštine grada, odbornika skupštine opštine, izbor i opoziv gradonačelnika grada i načelnika opštine, izbor članova savjeta mjesne zajednice, imenovanje organa za sprovođenje izbora, zaštita izbornog prava, pravila ponašanja u izbornoj kampanji, finansiranje izborne kampanje, kao i druga pitanja od značaja za sprovođenje ovoga zakona.

Sredstva za sprovođenje izbora obezbjeđuju se u budžetu Republike Srpske, grada i opštine zavisno od toga za koji nivo vlasti se sprovode izbori.

Nijedno lice koje je na izdržavanju kazne izrečene od Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju i nijedno lice koje je pod optužnicom tribunala, a koje se nije povinovalo naredbi da se pojavi pred tribunalom, ne može biti upisano u Birački spisak, ne može biti kandidat, ni vršiti bilo koju imenovanu, izbornu ni drugu javnu funkciju na teritoriji Republike Srpske.

Također, nijedno lice koje je na izdržavanju kazne koju je izrekao Sud Bosne i Hercegovine, sud Republike Srpske ili sud Federacije Bosne i Hercegovine i sud Brčko distrikta Bosne i Hercegovine ili koje se nije povinovalo naredbi da se pojavi pred Sudom Bosne i Hercegovine, sudom Republike Srpske ili sudom Federacije Bosne i Hercegovine i sudom Brčko distrikta Bosne i Hercegovine zbog povreda humanitarnog prava, a tribunal je razmatrao njegov dosije prije lišenja slobode i utvrdio da zadovoljava međunarodne pravne standarde, ne može biti upisano u  Birački spisak, ne može biti kandidat, ni vršiti bilo koju imenovanu, izbornu ni drugu javnu funkciju na teritoriji Republike Srpske.

Mandat pripada izabranom nosiocu mandata, a ne političkoj stranci, koaliciji ili listi nezavisnih kandidata koja ga je predložila na kandidatskoj listi.

Organi nadležni za sprovođenje izbora su:

1) Republička izborna komisija,

2) gradska izborna komisija,

3) opštinska izborna komisija,

4) birački odbori

Sastav organa za sprovođenje izbora treba da bude multietničan, tako da odražava zastupljenost konstitutivnih naroda, uključujući i Ostale, vodeći računa o posljednjem popisu stanovništva.

Republička izborna komisija je nezavisan organ, koji ima predsjednika i šest članova. Predsjednika i članove Republičke izborne komisije imenuje Narodna skupština Republike Srpske, na prijedlog Komisije za izbor i imenovanje, u skladu sa ovim zakonom, nakon sprovedenog postupka javne konkurencije, iz reda pravnih stručnjaka sa iskustvom u sprovođenju izbora.

Za člana Republičke izborne komisije ne može biti izabrano lice koje obavlja dužnost u organima političke stranke. U sastav Republičke izborne komisije imenuju se lica iz sva tri konstitutivna naroda i reda Ostalih, uz uslov da se obezbijedi da je zastupljen najmanje po jedan predstavnik konstitutivnih naroda i reda Ostalih. Članovi Republičke izborne komisije imenuju se na period od sedam godina.

Sjedište Republičke izborne komisije je u Banjoj Luci. Republička izborna komisija ima pečat u skladu sa zakonom. Republička izborna komisija ima internet stranicu na kojoj se objavljuju svi izborni propisi kao i sve druge odluke od značaja za izborni proces i to u roku od 24 časa od donošenja odluke. Republička izborna komisija podnosi jednom godišnje izvještaj o svom radu Narodnoj skupštini Republike Srpske.

Rad Republičke izborne komisije je javan, a javnost rada obezbijeđuje se tako što Republička izborna komisija na internet stranici prenosi svoje sjednice i konferencije za medije i objavljuje zapisnike sa svojih sjednica, obezbijeđuje za sredstva javnog informisanja audio i video signal koji im omogućava da prenose njene sjednice, omogućava zainteresovanim domaćim, stranim i međunarodnim organizacijama i udruženjima da prate njen rad. Detaljno su propisane nadležnosti Republičke izborne komisije o kojima detaljnije možete čitati klikom na opciju “Preuzmite tekst zakona” gdje, također, možete pročitati detaljnije o nadležnostima i radu gradske, odnosno, opštinske izborne komisije.

Zakonom se propisuje i formiranje biračkog spiska. Birački spisak je evidencija o biračima koji imaju biračko pravo u skladu sa ovim zakonom. 

Birački spisak, u smislu ovog zakona, formira se, vodi i koristi za potrebe organizacije i sprovođenje izbora na republičkom i lokalnom nivou vlasti u skladu sa ovim zakonom, za sprovođenje referenduma na republičkom i lokalnom nivou vlasti i za sprovođenje opoziva izabranog gradonačelnika, odnosno načelnika opštine.

Birački spisak i izvod iz Biračkog spiska su javni, dostupni na internet stranici Republičke izborne komisije i centru za birački spisak u gradu, odnosno opštini. Birački spisak vodi se i obrađuje u elektronskom obliku.

Zakon sadrži i poglavlje kojim se propisuje način ovjere i uređenja kandidata za izbore. Za učešće na izborima, političke stranke, nezavisne kandidate, koalicije i liste nezavisnih kandidata mora ovjeriti Republička izborna komisija. Da bi se ovjerio za izbore za organe na republičkom i lokalnom nivou vlasti, nezavisni kandidat ili kandidat na kandidatskoj listi političke stranke, nezavisnih kandidata ili kandidatskoj listi koalicije mora ispunjavati sljedeće uslove:

1) kandidat mora biti upisan u Birački spisak u gradu, odnosno opštini u kojoj 

se kandiduje, ili u gradu, odnosno opštini unutar izborne jedinice ako se kandiduje 

za republički nivo vlasti, najkasnije do dana raspisivanja izbora i

2) kandidat se može kandidovati samo za funkciju u jednoj izbornoj jedinici na 

republičkom i lokalnom nivou vlasti i pojaviti se na samo jednoj listi političke 

stranke, koalicije ili listi nezavisnih kandidata.

Da bi se ovjerili za učestvovanje na izborima, politička stranka ili nezavisni kandidat moraju podnijeti Republičkoj izbornoj komisiji prijavu za učestvovanje na izborima, koja sadrži najmanje:

1) 3.000 potpisa birača upisanih u Birački spisak za izbor predsjednika i potpredsjednika Republike Srpske,

2) 3.000 potpisa birača upisanih u Birački spisak za izbore poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske,

3) 100 potpisa birača upisanih u Birački spisak za izbore za organe jedinice lokalne samouprave u kojoj broj birača upisanih u Birački spisak na dan raspisivanja izbora nije bio veći od 10.000 ili 200 potpisa za izbore u jedinici lokalne samouprave u kojoj je broj birača upisanih u Birački spisak bio veći od 10.000,

4) 5 % potpisa birača upisanih u Birački spisak za izbor organa jedinice lokalne samouprave u kojoj broj birača upisanih u Birački spisak na dan raspisivanja izbora nije bio veći od 1000.

Glasanje se sprovodi na biračkim mjestima, osim ako ovim zakonom nije drugačije određeno. Biračka mjesta određuje gradska, odnosno opštinska izborna komisija najkasnije 65 dana prije dana izbora.

Biračko mjesto određuje se prema broju birača. Biračko mjesto, u pravilu, ima do 800 birača, a ne može imati više od 1.000 birača, uzimajući u obzir i udaljenost birača od biračkog mjesta. Organi za sprovođenje izbora obezbjeđuju, te pomoću video nadzora prate, da glasanje bude tajno i da se obavlja lično, glasačkim listićem.

Birač glasa na biračkom mjestu u kojem je upisan u izvod iz Biračkog spiska. Birač koji, u skladu s ovim zakonom, ima pravo da glasa u gradu, odnosno opštini u kojoj je imao prebivalište 1991. godine, može glasati na biračkom mjestu za glasanje u odsustvu.

Predsjednik ili član biračkog odbora utvrđuje identitet birača na osnovu važeće lične isprave. Predsjednik ili član biračkog odbora utvrđuje identitet birača tako što važeću ličnu ispravu provlači – skenira putem uređaja za čitanje biometrijskih podataka. Predsjednik ili član biračkog odbora vrši provjeru otiska prsta birača pomoću biometrijskog čitača otiska prsta. 

Identitet lica koje, zbog invalidnosti, ne može predočiti otisak prsta ili koje iz drugog opravdanog razloga nemaju biometrijski otisak prsta kod nadležnog republičkog organa, utvrđuje se samo na osnovu važeće lične isprave.

Važeća lična isprava, sa fotografijom, jedan je od sljedećih dokumenata:

1) lična karta,

2) pasoš i 

3) vozačka dozvola. 

Birač koji ima biračko pravo u skladu sa ovim zakonom, a koji živi inostranstvu, ima pravo glasati poštom. Republička izborna komisija utvrđuje način i proceduru glasanja birača poštom. 

Republička izborna komisija donosi pravilnik za ručno i brojanje upotrebom izbornih tehnologija glasačkih listića i utvrđivanje rezultata glasanja birača koji su glasali nepotvrđenim glasačkim listićima, birača koji su glasali glasačkim listićima za glasanje u odsutnosti, birača zatvorenika ili birača koji su vezani za ustanove, birača koji su vezani za domove i nisu u mogućnosti da dođu na biračko mjesto zbog starosti, bolesti ili invaliditeta, kao i birača koji su glasali poštom. 

Rezultati glasanja biće javno izloženi u Republičkom centru za brojanje i gradskim, odnosno opštinskim centrima za brojanje, kako bi javnost mogla imati uvid u njih, a kopije rezultata glasanja biće uručene akreditovanim posmatračima rada Republičkog centra za brojanje, na njihov zahtjev.

Predsjednik biračkog odbora javno izlaže detaljni tabelarni prikaz rezultata glasanja na biračkom mjestu po političkim subjektima i kandidatima kako bi javnost mogla imati uvid u njih, a kopije rezultata glasanja akreditovanim posmatračima rada biračkog odbora na njihov zahtjev.

Republička izborna komisija objavljuje preliminarne, nezvanične i nekompletne rezultate izbora za nivo vlasti za koji se izbori održavaju, po sljedećem rasporedu: 

1) prve rezultate u 24.00 časa na dan izbora,

2) dva puta u toku naredna 24 časa,

3) u narednih pet dana svaka 24 časa,

4) narednih dana svakih 48 časova, sve do objavljivanja konačnih, službenih i kompletnih rezultata izbora.

Zaštitu izbornih prava obezbjeđuju izborne komisije i Vrhovni sud Republike Srpske.

Zakon sadrži poglavlje u kojem su propisana pravila ponašanja u toku izborne kampanje o kojima detaljnije možete pročitati klikom na opciju “Preuzmite tekst zakona”.

Što se tiče izbora poslanika u Narodnu skupštinu RS, NSRS ima 83 narodna poslanika, koje neposredno biraju birači upisani u Birački spisak. Određeni broj poslanika bira se iz višečlanih izbornih jedinica prema formuli proporcionalne zastupljenosti. Narodna skupština Republike Srpske utvrđuje broj mandata i granice višečlanih izbornih jedinica i broj kompenzacionih mandata. Od 83 mandata za Narodnu skupštinu, 20 mandata su kompenzacioni mandati, dok se preostali mandati raspodjeljuju u višečlanim izbornim jedinicama. Višečlana izborna jedinica ima najmanje četiri, a najviše 15 poslanika. Brčko Distrikt Bosne i Hercegovine uključuje se u jednu od višečlanih izbornih jedinica.

Narodna skupština Republike Srpske na prijedlog nadležnog skupštinskog radnog tijela svake četiri godine preispituje izborne jedinice i broj mandata dodijeljenih svakoj izbornoj jedinici utvrđenih ovim zakonom, da bi se obezbijedio princip geografskog ograničenja, zasnovan na demokratskim principima, a naročito na principu proporcionalnosti između broja mandata i broja registrovanih birača.

Sastav Vijeća naroda Republike Srpske zasniva se na paritetu tako da svaki konstitutivni narod ima isti broj zastupnika. Vijeće naroda Republike Srpske sastoji se od 28 delegata, po osam iz svakog konstitutivnog naroda i četiri iz reda Ostalih.

Članove Vijeća naroda Republike Srpske bira odgovarajući klub poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske, koji se formira samo u tu svrhu po nacionalnoj pripadnosti poslanika. U slučaju da je broj članova koji se biraju u jedan klub delegata Vijeća naroda Republike Srpske veći od broja predstavnika u odgovarajućem klubu poslanika Narodne skupštine Republike Srpske, bira se dodatni broj poslanika od strane ad hoc kluba poslanika koji se u tu svrhu uspostavlja iz reda svih odbornika pripadnika odgovarajućeg konstitutivnog naroda ili iz reda Ostalih u skupštinama gradova, odnosno opština u Republici Srpskoj.

Predsjednika i dva potpredsjednika Republike Srpske neposredno biraju birači upisani u Birački spisak u skladu sa ovim zakonom. Birač upisan u Birački spisak u skladu sa ovim zakonom može glasati samo za jednog kandidata za predsjednika Republike Srpske. Predsjednik i potpredsjednici Republike Srpske direktno se biraju sa liste kandidata za predsjednika Republike Srpske, tako što je za predsjednika Republike Srpske izabran kandidat koji ostvari najveći broj glasova, a za potpredsjednike Republike Srpske su izabrani kandidati iz reda druga dva konstitutivna naroda koji imaju najveći broj glasova iza izabranog predsjednika Republike Srpske.

Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine sastoji se od 15 delegata, od kojih je jedna trećina iz Republike Srpske (pet Srba). Delegate u Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske bira Narodna skupština Republike Srpske. Poslanici iz reda bošnjačkog i hrvatskog naroda i iz reda Ostalih u Narodnoj skupštini Republike Srpske učestvuju u postupku izbora delegata u Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske. Izbor delegata iz Republike Srpske u Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine sprovodi se odmah po sazivanju Narodne skupštine Republike Srpske, a najkasnije 30 dana od dana ovjeravanja izbora u skladu sa ovim zakonom.

Zakon propisuje i izbor gradskih organa i organa opštine te opoziv načelnika i gradonačelnika opštine o čemu detaljnije možete čitati klikom na opciju “Preuzmite tekst zakona”.

Zakonom se propisuje i učestvovanje pripadnika nacionalnih manjina u izborima za lokalni nivo pa pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo na zastupljenost u skupštini grada, odnosno skupštini opštine srazmjerno procentu njihovog učestvovanja u stanovništvu prema posljednjem popisu. Broj pripadnika nacionalnih manjina koji se neposredno biraju u skupštinu grada, odnosno skupštinu opštine utvrđuje se statutom grada, odnosno opštine pri čemu se pripadnicima svih nacionalnih manjina, koji u ukupnom broju stanovništva te izborne jedinice, prema posljednjem popisu stanovništva, učestvuju sa više od 3%, garantuje najmanje jedno mjesto.

Propisan je i izbor savjeta mjesne zajednice o čemu detaljnije možete čitati klikom na opciju “Preuzmite tekst zakona”.

Politička stranka i nezavisni kandidat koji učestvuju na izborima na republičkom i lokalnom nivou dužni su, u vrijeme podnošenja prijave za ovjeru za učestvovanje na izborima, Republičkoj izbornoj komisiji podnijeti finansijski izvještaj za period koji počinje tri mjeseca prije dana podnošenja prijave za ovjeru. U roku od trideset dana od dana objavljivanja izbornih rezultata u  „Službenom glasniku Republike Srpske“ podnosi se i finansijski izvještaj za period od dana podnošenja prijave za ovjeru za izbore do dana ovjere rezultata izbora. 

Republička izborna komisija obezbjeđuje javnosti pristup svim izvještajima i preduzima odgovarajuće mjere kako bi obezbijedilo da svi građani imaju nesmetan pristup informacijama koje su sadržane u izvještajima.

Zakon sadrži i odredbe o medijima u izbornoj kampanji. Mediji u Republici Srpskoj pravično, profesionalno i stručno prate izborne aktivnosti uz dosljedno poštovanje novinarskog kodeksa, te opšte prihvaćenih demokratskih principa i pravila, posebno osnovnog principa slobode izražavanja. Elektronski mediji prate predizborne aktivnosti i pridržavaju se principa uravnoteženosti, poštenja i nepristrasnosti.

U emisijama elektronskih medija nijedan politički subjekt ne može imati povlašten položaj u odnosu prema drugom političkom subjektu. Funkcioneri na republičkom i lokalnom nivou vlasti koji su kandidati na izborima ne smiju imati povlašten položaj prema drugim učesnicima u izbornom procesu.

Informisanje o redovnim aktivnostima funkcionera na republičkom i lokalnom nivou vlasti dopušteno je u okviru informativnih programa elektronskih medija, bez navođenja njihove kandidature na izborima i stranačke pripadnosti, kad god se radi o aktivnostima koje proizlaze iz zakonom utvrđenog djelokruga organa kojima pripadaju.

Novinari i voditelji u elektronskim medijima ne smiju u redovnim i posebnim emisijama iznositi svoju eventualnu stranačku pripadnost ili naklonost.

Zakonom su propisane odredbe koje se tiču posmatrača izbornog procesa o kojima detaljnije možete čitati klikom na opciju “Preuzmite tekst zakona”.

Za kršenje odredbi zakona, ovisno od prirode prekršaja, propisane su novčane kazne od 200 do 10.000 KM. Detaljnije o kaznenim odredbama možete čitati u samom tekstu Nacrta, klikom na opciju “Preuzmite tekst zakona”. Narodna skupština Republike Srpske izvršiće preispitivanje visine propisanih novčanih kazni i ograničenja troškova utvrđenih ovim zakonom najmanje svake četiri godine.

Primjena odredbi ovog zakona koje se odnose na uvođenje izbornih tehnologija, koje uključuje elektronsko brojanje glasačkih listića i elektronsku identifikaciju birača, počeće kada se za to steknu svi potrebni uslovi.

Nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Republička komisija.

Zakonom je za kraj propisano da stupanjem na snagu ovog zakona prestaje primjena odredbi Izbornog zakona Bosne i Hercegovine koje uređuju izbor i imenovanje poslanika Narodne  skupštine Republike Srpske, delegata Vijeća naroda Republike Srpske, predsjednika i potpredsjednika Republike Srpske, delegata Doma naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske, odbornika skupštine grada, odbornika skupštine opštine, gradonačelnika grada, načelnika opštine, imenovanje organa za sprovođenje izbora za zakonodavni, predstavničke i izvršne organe vlasti u Republici Srpskoj, učestvovanje pripadnika nacionalnih manjina u izborima za lokalni nivo, zaštita izbornog prava u Republici Srpskoj, pravila ponašanja u izbornoj kampanji i finansiranje izborne kampanje u Republici Srpskoj, kao i druge odredbe navedenog zakona koje se odnose na izbore za zakonodavni, predstavničke i izvršne organe vlasti u Republici Srpskoj.

Cjelokupan tekst Nacrta možete preuzeti klikom na opciju “Preuzmite tekst zakona”.

Fotografija: narodnaskupstinars.net